Κύηση
Τι είναι ο εξωτερικός μετασχηματισμός εμβρύου
Γιώργος Μιχαλόπουλος
Μαιευτήρας Χειρουργός-Γυναικολόγος, Επιστ. Συνεργάτης ΛΗΤΩ
Κάποια έμβρυα, καθώς αλλάζουν διαρκώς θέση μέσα στη μήτρα, παίρνουν τελικά «λάθος» θέση για τη γέννηση, δηλαδή ετοιμάζονται να γεννηθούν με τα πόδια –και όχι με το κεφάλι- μπροστά. Επειδή αυτό αυξάνει τους κινδύνους του τοκετού, χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές για να λάβει το έμβρυο σωστή θέση. Τι είναι, λοιπόν, ο εξωτερικός μετασχηματισμός και γιατί θεωρείται η πιο αποτελεσματική τεχνική για τον σκοπό αυτό;
Τα περισσότερα έμβρυα θα αλλάξουν πολλές φορές θέση μέσα στη μήτρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γυρίζοντας το κεφάλι άλλοτε προς τα πάνω και άλλοτε προς τα κάτω. Φτάνοντας, όμως, τον ένατο μήνα κύησης, το 96% σταθεροποιείται τελικά με το κεφάλι χαμηλά στην πύελο της μητέρας – σε κεφαλική, όπως λέγεται, προβολή. Αυτή η στάση θεωρείται η πλέον κατάλληλη και ασφαλής για τον τοκετό. Παρ’ όλα αυτά το υπόλοιπο 4% των εμβρύων θα καταλήξει σε άλλη προβολή, συνήθως ισχιακή, δηλαδή με το κεφάλι προς τα πάνω και τους γλουτούς προς την πύελο της μητέρας.
Μελέτες κολπικών ισχιακών τοκετών κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990 έδειξαν ότι αυτοί παρουσιάζουν αυξημένη (έως τριπλάσια) επικινδυνότητα προς το έμβρυο σε σχέση με τον προγραμματισμένο τοκετό με καισαρική τομή. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε σταδιακά στην πρακτική να γεννιούνται σχεδόν όλα τα τελειόμηνα ισχιακά έμβρυα με καισαρική τομή.
Μια παλιά τεχνική
Ο εξωτερικός μετασχηματισμός είναι τεχνική με την οποία οδηγείται το έμβρυο από ισχιακή σε κεφαλική προβολή, ώστε να αποφευχθεί η καισαρική τομή. Πρόκειται για μια σειρά εξωτερικών χειρισμών – δηλαδή πιέσεων στην κοιλιά της μητέρας – με τους οποίους προσπαθούμε να κατευθύνουμε την πύελο του εμβρύου προς τον θώρακα της μητέρας και το κεφάλι του προς τη λεκάνη της, επιτυγχάνοντας τελικά την περιστροφή του. Οι χειρισμοί αυτοί είναι ήπιοι, ασφαλείς και κατά κανόνα πολύ καλά ανεκτοί από τη μητέρα. Η τεχνική ήταν ήδη γνωστή από την αρχαιότητα, αναφέρεται μάλιστα και από τον Αριστοτέλη.
Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες το ποσοστό επιτυχίας του εξωτερικού μετασχηματισμού είναι γύρω στο 47%, με το 3%-8% των εμβρύων να επιστρέφουν αργότερα και πάλι σε ισχιακή προβολή. Ο μετασχηματισμός πραγματοποιείται μετά τις 36 εβδομάδες κύησης, ώστε το έμβρυο να είναι επαρκώς ώριμο και πάντοτε στο μαιευτήριο, ώστε να υπάρχει δυνατότητα άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση επιπλοκών. Λαμβάνει χώρα στην Αίθουσα Τοκετών και απαιτεί εισαγωγή λίγων ωρών.
Αρχικά επιβεβαιώνεται η ακριβής θέση του εμβρύου και η καλή του κατάσταση με χρήση υπερήχου και καρδιοτοκογράφου. Στη συνεχεία ακολουθεί ο εξωτερικός μετασχηματισμός με ταυτόχρονη υπερηχογραφική παρακολούθηση της θέσης και των καρδιακών παλμών του εμβρύου. Χρονικά δεν ξεπερνά τα 10 λεπτά και συχνά συνοδεύεται από χορήγηση φαρμάκου που εμποδίζει προσωρινά τις συστολές της μήτρας. Μετά την ολοκλήρωση των χειρισμών ακολουθεί νέο καρδιοτοκογράφημα και η έγκυος επιστρέφει στο σπίτι της.
Η πιθανότητα επιπλοκής είναι εξαιρετικά μικρή. Μόνο σε μία περίπτωση στις 200 θα χρειαστεί να γίνει καισαρική τομή λόγω αιμορραγίας ή δυσχέρειας του εμβρύου κατά τη διάρκεια εξωτερικού μετασχηματισμού.
Τα αποτελέσματα
Οι περισσότερες έγκυες είναι κατάλληλες υποψήφιες ώστε να επιχειρηθεί μετασχηματισμός σε περίπτωση ισχιακού εμβρύου, αν και αυτό φυσικά κρίνεται κατά περίπτωση από τον μαιευτήρα τους. Παραδείγματα αντενδείξεων είναι η δίδυμη ή τρίδυμη κύηση, τυχόν πρόσφατη κολπική αιμορραγία, απαγορευτικές αντενδείξεις για φυσιολογικό τοκετό εν γένει κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τις παλαιότερες σχετικές αντιλήψεις, προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις στη μήτρα, όπως μια καισαρική τομή, δεν συγκαταλέγονται στις αντενδείξεις του εξωτερικού μετασχηματισμού. Στους παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα επιτυχούς μετασχηματισμού περιλαμβάνονται η ύπαρξη προηγούμενων κυήσεων, το φυσιολογικό βάρος της εγκύου, η οπίσθια θέση του πλακούντα, η παρουσία επαρκούς αμνιακού υγρού κ.ά.
Από το σύνολο των εμβρύων που θα βρεθούν σε ισχιακή προβολή στις 36 εβδομάδες, μόνο το 8% θα στραφεί τελικά σε κεφαλική προβολή χωρίς παρέμβαση. Εναλλακτικές μέθοδοι περιστροφής που παραδοσιακά προτείνονται, είναι η εφαρμογή ειδικών ασκήσεων και θέσεων της εγκύου, η χρήση ακουστικών και θερμικών ερεθισμάτων, η λήψη ομοιοπαθητικών σκευασμάτων, καθώς και ο βελονισμός. Από αυτά μόνο για τον τελευταίο υπάρχουν ενθαρρυντικά δεδομένα, με τις υπόλοιπες μεθόδους να μην έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί αποτελεσματικές. Λαμβάνοντας υπόψη τη συγκριτικά αυξημένη πιθανότητα επιτυχίας του εξωτερικού μετασχηματισμού και την εξαιρετική του ασφάλεια, αποτελεί έκπληξη ότι δεν εφαρμόζεται συχνότερα σε εγκύους με ισχιακά έμβρυα, οι οποίες επιθυμούν να αποφύγουν τον τοκετό με καισαρική τομή.
