Πολλές φορές προσπαθούμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας από την ιδέα του θανάτου, αν και εκτίθενται σε αυτόν σχεδόν καθημερινά: μέσα από κινούμενα σχέδια, από βιβλία, από ταινίες, δελτία ειδήσεων, ή μέσα από τον θάνατο κάποιου κοντινού τους προσώπου.
Γράφει η Δρ. Παυλίνα Αντωνίου, Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Η αντίληψη και η κατανόηση του κάθε παιδιού για τον θάνατο συνήθως εξαρτάται από την ηλικιακή του ομάδα και το στάδιο της ανάπτυξης του.
Βρέφη – 10 μηνών
Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν τον θάνατο (παρά μόνο εάν είναι της μητέρας τους) αλλά μπορούν να νιώσουν, και να αντιδράσουν, στον πόνο της μητέρας τους όταν αντιδρά η ίδια στον θάνατο κάποιου αγαπημένου της προσώπου. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να κρατήσουμε το πρόγραμμα φροντίδας του παιδιού όσο πιο σταθερό γίνεται, και να αποφύγουμε όσο γίνεται ασυνήθιστους ήχους γύρω του (π.χ. κλάματα, φωνές, κτλ.).
10 μηνών – 2 ετών
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την έννοια του θανάτου. Και πάλι, εκτός από τον θάνατο της μητέρας τους που είναι ένα πολύ τραυματικό συμβάν για οποιοδήποτε παιδί, τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες δεν φαίνεται να επηρεάζονται τόσο έντονα από τον θάνατο κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας. Είναι πολύ σημαντικό και σε αυτή την ηλικία να διατηρηθούν σταθερές οι ώρες ύπνου, φαγητού και παιχνιδιού. Πιο κοντά στην ηλικία των 2 ετών μπορούμε με απλές φράσεις να βοηθήσουμε τα παιδιά να αντιληφθούν ότι υπήρξε κάποια απώλεια.
2 ετών – 5 ετών
Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου είναι πολύ σημαντικό να μην δίνουμε αόριστες ή πλάγιες εξηγήσεις, γιατί θα προκαλέσουν σύγχυση. Ας μην ξεχνάμε ότι η φαντασία σε αυτές τις ηλικίες οργιάζει. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικιακή ομάδα αντιλαμβάνονται τον θάνατο ως μια προσωρινή κατάσταση. Είναι σημαντικό να μοιραστείτε με τα παιδιά πως ο θάνατος είναι μια κατάσταση όπου το σώμα παύει τελείως να λειτουργεί (τονίζουμε την λέξη τελείως). Για παράδειγμα, ένα ζώο που είναι νεκρό δεν μπορεί να περπατήσει, να φάει, να αναπνεύσει, κτλ.. Μπορείτε να ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις, και χρησιμοποιείστε την λέξη «πολύ» για να μην φοβούνται για τον δικό τους θάνατο, π.χ. «οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν είναι πολύ, πολύ, πολύ, γέροι» ή «πολύ, πολύ, πολύ άρρωστοι». Μην χρησιμοποιείτε τις λέξεις «έφυγε» ή «κοιμάται» γιατί είναι παραπλανητικές σε αυτή την ηλικία. Ίσως το «πέθανε» να ακούγεται πιο σκληρό, ωστόσο βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τι έγινε. Προσφέρετε ασφάλεια, σταθερότητα και ανακούφιση.
6 ετών – 9 ετών
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι πολύ πιο ικανά να κατανοήσουν την έννοια του θανάτου, χωρίς να σημαίνει ότι είναι έτοιμα να αποδεχτούν τον θάνατο. Με πολύ τρυφερό τρόπο εξηγούμε στα παιδιά τις συνθήκες που προκάλεσαν τον θάνατο του αγαπημένου μας προσώπου, αφού σε αυτή την ηλικία έχουν ανάγκη να ξέρουν τι ακριβώς συνέβη. Αφιερώστε χρόνο στο να ακούσετε και να κουβεντιάσετε τις φοβίες και τις ανησυχίες τους. Αφήστε τα να μιλήσουν χωρίς διακοπές, και καθησυχάστε τα πώς δεν πεθαίνουν όλοι όσοι είναι άρρωστοι, πώς εσείς είστε καλά (νοουμένου ότι είστε), βοηθήστε τα να μειώσουν το άγχος τους και φροντίστε και εσείς τον εαυτό σας για να μπορείτε να τα στηρίζετε. Δώστε τους την επιλογή εάν θέλουν να παρευρεθούν στην κηδεία ή όχι.
10 ετών – 12 ετών
Η αντίληψη των προεφήβων είναι παρόμοια με την αντίληψη των ενηλίκων. Να είστε πρόθυμοι και διαθέσιμοι να συζητήσετε μαζί τους και να τους δώσετε την ευκαιρία να εκδηλώσουν τα συναισθήματα τους. Αν χρειαστούν να είναι μόνοι τους, σεβαστείτε το, και μετά καλλιεργήστε τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε να εκφραστούν ελεύθερα.
Είναι πολύ σημαντικό να εξοικειωθούμε εμείς οι ίδιοι πρώτα με τις δικές μας αντιλήψεις ή φοβίες ή πόνο όσον αφορά τον θάνατο, και να λάβουμε την κατάλληλη ψυχολογική στήριξη, για να μπορέσουμε να στηρίξουμε τα παιδιά μας. Και να θυμάστε ότι η μετάβαση σε μια καλύτερη κατάσταση όταν πενθούμε δεν είναι γραμμική. Κάποιες μέρες είναι καλύτερες από τις άλλες και κάποιες χειρότερες. Η αυτό-φροντίδα είναι πολύ σημαντική!
Βιβλιογραφία:
Kroen, C. W. (1996). Helping children cope with the loss of a loved one. USA: Free Spirit Publishing Inc.
Leeuwenburgh, E. & Coldring, E. (2008). Why did you die? Activities to help children cope with grief & loss. USA: Instant Help Books
Δρ. Παυλίνα Αντωνίου, Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος
https://www.facebook.com/drpavlinaantoniou/
+357 97 906163
